1. Đặc điểm:
Cây sứ trồng bằng hạt có thể ra hoa sau 8 tháng đến 1 năm. Hoa sứ
thường có dạng hình phễu nhỏ, xoè 5 cánh to như loa kèn bên ngoài. Tuy
nhiên khi đột biến có thể nở ra đến 6-7 cánh rất lạ, đẹp... Chùm hoa từ
3-10 chiếc, thường tập trung ở đỉnh. Trong một chùm hoa, hoa lớn nở
trước hoa nhỏ nở sau, mỗi hoa nở khoảng 8-10 ngày mới tàn, cho nên rất
lâu mới nở hết chùm hoa. Cây sứ rất nhiều nhánh, nhiều hoa nên hoa nở
gần như quanh năm. Một cây có thể ghép lên nhiều giống có màu sắc hoa
khác nhau.
Cây sứ dễ trồng, khả năng nhân giống nhanh, hoa đẹp, trên một cây có thể
ghép nhiều giống sứ có các màu khác nhau. Ngoài vẻ đẹp của hoa cây sứ
còn có thể uốn tạo thành cây kiểng, cây thế nhờ bộ rễ rất đẹp. Vì vậy
cây sứ được rất nhiều người ưa thích, trồng sứ sẽ đem lại hiệu quả kinh
tế cao.
2. Chọn đất trồng:
Cây sứ không kén đất. Các loại đất như đất cát, thịt, thịt nhẹ đều trồng
được sứ với điều kiện là đất phải tơi xốp và thoát nước. Có thể trộn
hỗn hợp đất trồng sứ như sau: 40 - 50% đất phù sa, cát pha hoặc thịt
nhẹ, 50 - 60% chất hữu cơ như xơ dừa mục, vỏ đậu phộng mục, vỏ trấu mục.
Nếu đất chua có thể bổ sung thêm vôi, phân lân. Tất cả trộn đều và có
xử lý một số thuốc trừ nấm để sát khuẩn, ủ thành đống để sử dụng dần.
3. Cách trồng:
Có 2 cách trồng sứ là gieo hạt và giâm cành. Nhưng hiện nay đa số người
chơi sứ đều dùng phương pháp giâm cành. Sứ trồng trong chậu là khá phổ
biến vì vừa đẹp vừa dễ chăm sóc nên ít người trồng thẳng xuống đất vườn.
Chậu trồng sứ cần đục lỗ ở đáy để thoát nước, có thể độn một ít đá, gạch
nhỏ dưới đáy chậu, tránh làm đất trồng bịt kín lỗ, hoặc rễ sứ chìa ra
ngoài lỗ thoát nước, lâu ngày lớn lên làm bít hết lỗ thoát nước. Dùng
đất trồng hoa kiểng Compomix Đầu Trâu đổ đầy đến khoảng 2/3 chậu sau đó
đặt cây sứ vào, sửa ở giữa chậu, bộ rễ xoè ra cân đối. Tiếp tục thêm đất
sao cho đất chỉ ngập một phần rễ và gần ngang bằng miệng chậu. Bộ củ rễ
to nếu có phải nằm lên trên miệng chậu, đất trồng phải thấp hơn miệng
chậu, để khi tưới nước không tràn ra ngoài.
Cây sứ trồng lâu ngày, bộ rễ phình to, phải chuyển sang chậu mới to hơn,
đồng thời nâng bộ rễ cho cao lên khỏi miệng chậu, dáng cây mới đẹp.
Sang chậu mới phải đặt cây cho ngay ngắn, nâng bộ rễ lên đồng thời uốn
sửa cây theo ý muốn của người chơi sứ, bỏ đất vào khoảng ngang bằng
miệng chậu, tưới đủ ẩm.
4. Cách sửa bộ rễ và tạo hình:
Cây trồng được 1 - 2 năm thì có bộ rễ khá to, người trồng phải uốn sửa
cho đẹp. Bộ rễ cây sứ rất dễ sửa, nhất là cây sứ trồng từ hạt lại càng
đẹp vì giữa thân và bộ rễ không có eo như sứ giâm cành hoặc chiết cành.
Cây sứ trồng bằng hạt có thân và củ dính liền với nhau như thân người
đứng, người nằm, người quỳ gối. Hàng năm vào mùa nắng, ít mưa có thể
nâng toàn bộ bộ rễ lên khỏi miệng chậu để tỉa cho thế cây đẹp hơn. Sắp
xếp bộ rễ để xoè ra hợp lý, tỉa bỏ bớt các rễ con không cần thiết, mỗi
vết cắt đều phải được bôi vôi. Tuỳ theo dáng bộ rễ có thể sửa theo ý
muốn của người chơi sứ. Khi uốn sửa bộ rễ thì không nên tưới nước, khi
vết cắt hình thành mô sẹo mới được tưới nước. Cũng có thể nhổ hết cây sứ
lên, rũ sạch đất, để nơi râm mát cho mềm bộ rễ, rồi mới uốn sửa và cắt
tỉa theo hình các con thú, hình người... Để cho sứ lành sẹo mới trồng
trở lại, chăm sóc nơi râm mát đến khi cây ra rễ đâm chồi nhánh mới đem
ra nắng và tưới nước bình thường trở lại.
Muốn cây hoa sứ có dáng thế đẹp thì cần phải uốn sửa cẩn thận. Cây sứ
lâu năm to cao, cành nhánh nhiều uốn thành nhiều tầng như kiểng cổ,
kiểng thế. Cần tỉa bớt những cành nhỏ dư thừa, giữ các cành đúng thế,
rồi uốn theo ý muốn.
5. Bón phân:
Các loại phân hữu cơ bón thích hợp cho sứ như phân trâu, bò, heo hoai
mục, bánh dầu, dùng để bón lúc trồng hoặc khi thay chậu, sửa rễ. Phân vô
cơ như đạm, lân, kali, NPK, phân bón lá dùng cho bón thúc định kỳ trong
năm. Tùy theo tuổi cây có thể bón phân cho sứ theo loại phân và liều
lượng sau:
+ Cây sứ sau khi ra ngôi (mới trồng từ cành giâm) - dưới 6 tháng tuổi:
Hòa loãng 10-15gr phân NPK 20-20-15 + TE hoặc NPK 16-12-8 + TE trong
10-15 lít nước tưới đủ ẩm, cách nhau khỏang 15-20 ngày/lần. Kết hợp dùng
phân bón lá Đầu Trâu 005 phun định kỳ 7-10 ngày lần nhằm kích thích ra
chồi, lá, rễ.
+ Cây sứ từ 6 tháng - 1 năm: Bón thúc định kỳ 20-30 gr
phân NPK 20-20-15 + TE hoặc NPK 16-12-8 + TE/chậu, cách nhau 20-30
ngày/lần. Kết hợp dùng phân bón lá Đầu Trâu 005 phun định kỳ 7-10
ngày/lần, kích thích ra chồi, lá, rễ. Có thể sử dụng Đầu Trâu 007 phun
khi muốn cho sứ ra hoa.
+ Cây sứ trên một tuổi, có hoa ổn định:
Bón thúc định kỳ 20-30 gr phân NPK 20-20-15 + TE hoặc NPK 16-12-8 +
TE/chậu, cách nhau 20-30 ngày/lần. Kết hợp dùng phân bón lá Đầu Trâu
005, phun định kỳ 7-10 ngày lần, kích thích ra chồi, lá, rễ. Đầu Trâu
007 kích thích ra hoa và Đầu Trâu 009 có tác dụng dưỡng hoa lâu tàn.
6.Tưới nước:
Sứ là cây chịu nắng, điều này rất phù hợp với thời tiết miền Nam, tuy
nhiên cũng rất sợ úng nước, cho nên chỉ khi nào nắng khô đất mới tưới.
Cây sứ vừa mới trồng, mới sang chậu hoặc cắt cành để giâm không nên tưới
nhiều nước. Tưới nước cho sứ phải dùng vòi phun nhuyễn, bình phun hoặc
hệ thống bơm phun.
7. Điều khiển ra hoa:
Muốn cây sứ có nhiều hoa thì không để cành sứ quá dài, cành phải được
cắt sau mỗi đợt hoa tàn, cắt nhiều lần, mỗi lần chỉ cắt cao thêm một
đoạn ngắn, nhiều đoạn ngắn sinh thêm ra nhiều nhánh, nhiều nhánh sẽ có
nhiều hoa. Muốn sứ ra hoa vào dịp tết cần căn cứ: Nếu lượng mưa đều
trong năm, khí hậu ôn hòa thì cắt cành sứ vào dịp rằm tháng 7 âm lịch.
Nếu trong năm nắng nhiều, mưa ít, hạn hán kéo dài thì cắt cành sứ muộn
hơn vào khoảng đầu tháng 8. Kết hợp phun định kỳ các loại phân bón lá có
hàm lượng lân và kali cao như Đầu Trâu 007, Đầu Trâu 009, Đầu Trâu 701,
Đầu Trâu 901. Khi thấy lá sứ chuyển từ màu xanh sang màu vàng rồi rụng,
ở đầu đọt ngưng phát triển lá non có những mụn lốm đốm là thời kỳ cây
đang hình thành nụ.
8. Phòng trừ sâu bệnh:
Cây sứ xanh tốt thường có nhiều sâu bệnh chính như:
- Sâu xanh: Nếu
thấy trên đọt lá có những đốm đen, đó là do sâu cắn phá, ăn đọt lá non
tạo thành. Nhất là sâu xanh, lúc còn nhỏ màu trắng, lớn lên màu xanh,
loại sâu này ăn rất nhanh, 2-3 ngày hết cả đọt lá, có thể ăn đứt cả ngọn
cây. Dùng một trong các loại thuốc Trebon, Mipcin, Vibasu, Bassa.
- Rầy bông và bọ sứ:
Rầy bông thân nhỏ dẹp, có nhiều lông tơ khắp chung quanh, bọ sứ thì lớn
hơn gấp đôi gấp ba rầy bông, thân hình bầu dục, cũng mang rất nhiều
lông tơ và lông đuôi khá dài, thường cắn hút nhựa trên đọt lá và tiết ra
một chất nhựa ngọt cho kiến ăn, đồng thời cũng làm rơi rụng rất nhiều
phấn màu trắng trên ngọn cây; lâu ngày làm hư thối cả ngọn sứ. Loại rầy
và bọ gây hại trên ngọn cây làm hư ngọn cây, trên trái làm hư trái, nhỏ
thì rụng, trái lớn thì làm cong queo hạt lép sau này gieo không mọc lên
cây con. Khi thấy phải phun thuốc không cho đẻ trứng. Nếu phát hiện rầy,
lấy cọ nhỏ quét sạch cả rầy và phấn trắng.
Dùng thuốc Vicidi-M 50 ND, Visher 25 ND, Vidithoate 40 ND…
- Rệp, nhện đỏ:
Nhện đỏ có thân màu đỏ, cũng có nhiều lông tơ, mắt thường khó thấy
được, chích hút nhựa lá non, làm cho lá non trở lên đỏ nâu rồi rụng, đọt
cây trơ trụi. Hàng tháng nên phun thuốc một lần để phòng ngừa. Thuốc
trừ có thể là: Trebon, Bi 58, Kelthane, Viphensa 50ND, D-C Ttron Plus….
- Bệnh thối nhũn: Bệnh thối nhũn là phổ biến nhất ở cây
sứ Thái, rất khó trị. Lúc đầu có thể là một chấm đen rồi lan ra rất
nhanh, nếu không phát hiện kịp cây sẽ bị thối mềm nhũn. Nhất là trong
mùa mưa, có thể làm cho chết cả cây chỉ sau vài ngày.
Nguyên nhân: Có thể do vi khuẩn gây ra, khi độ ẩm quá cao hoặc do các vết thương từ sâu rầy gây ra.
Phòng trị: Cắt bỏ hết chỗ nào bị thối mềm nhũn, đến hết
chỗ lõi cây có đốm đen, nếu không sẽ tiếp tục lây lan thối hết cả cây,
lấy vôi bôi vào vết cắt để sát trùng. Dùng thuốc Batocide 12WP, Viben-C,
Newkasuran 16.6 BTN…
- Bệnh đốm vàng trên lá: Lá sứ sau khi gặp mưa hoặc gió
lớn thường sinh ra nhiều đốm nhỏ trên lá màu vàng hoặc nâu như bị phỏng,
rồi lan nhanh ra cả lá, sau này sẽ khô quéo lại hoặc rơi rụng. Có khi
ăn vào thân cây làm cây mềm thối nhũn từ trên cành xuống qua thân, khi
lan đến gốc là cây chết. Có thể do nấm gây ra và lây lan rất nhanh ra cả
cây.
Phòng trị: Bệnh
thường phát triển vào mùa mưa nên khi thấy lá vừa bị đốm vàng là phải
cắt bỏ ngay và phun thuốc trừ nấm như Topsin, Appenearb, Dithane, zineb,
oxyclorua đồng… Cây sứ bị bệnh rất khó trị nên phải thường xuyên theo
dõi để phòng trừ kịp thời.