Xưa nay, việc trồng cây
xanh luôn được xem là một trong những giải pháp quan trọng nhằm tăng
cường sinh khí cho nhà ở. Cỏ cây tươi tốt biểu hiện cho sinh khí thịnh
vượng dồi dào.
Dựa vào thiên nhiên khi sắp xếp nhà cửa
thông qua dùng cây xanh (Mộc pháp) và mặt nước (Thủy pháp) là cách ứng
sử chủ đạo giúp phong thủy dương trạch được hài hòa.
Mộc pháp từ xa đến gần
Mộc
pháp là cách chọn và trồng cây sao cho phù hợp với Phong Thủy (từ toàn
cục đến chi tiết của nhà ở). Đối với vùng nông thôn hay biệt thự nhà
vườn, cây xanh là vành đai ngăn khí độc, giữ khí lành, cùng với mặt nước
điều hòa khí hậu. Ta có thể thấy mọi thôn xóm làng mạc… xưa nay đều có
giải pháp bố cục cơ bản: một là kề cận nguồn nước (sông, ngòi, ao, hồ),
hai là lấy rừng cây, luỹ tre làm chỗ dựa để giảm các tác động bên ngoài.
Tác dụng về Phong Thủy của cây cối là Tàng Phong Tụ Khí, một mặt ngăn
tre gió lạnh (đối với Việt Nam là từ các hướng Bắc, Đông Bắc thổi xuống)
và tạo bóng râm chống nắng gắt (từ các hướng Tây, Tây Bắc), một mặt lọc
bụi và giữ lại hơi nước, không ngăn cản gió lành từ hướng Nam, Đông Nam
thổi lên. Do vậy, kinh nghiệm “trước cau, sau chuối” của ông cha để lại
chính là cách trồng cây hợp khí hậu và phương vị, trong đó mối quan hệ
giữa ngôi nhà với vườn trước, vườn sau, vườn bên, ao cá… khá chặt chẽ và
hài hòa.
Tuy nhiên, dù có đất rộng thì cũng không thể trồng cây tuỳ tiện lan tràn
mà cần tuân thủ theo các quy luật về thực vật và phong thủy. Ví dụ
không nên trồng cây to rễ rộng trước cửa và sát tường vì rễ gây hỏng nứt
tường nhà, đi lại bị va vấp. Cũng không trồng cây lá rậm rạp trước nhà
đầu hướng gió vì tre khuất tầm nhìn và gió mát, khi xảy ra hỏa hoạn dễ
cháy lan truyền (Mộc sinh hỏa). Nếu trồng cây làm hàng rào thì thường
xén ngang tỉa ngọn (như trè tàu, râm bụt), cây thân thẳng đẹp hay kiểng
quý thường trồng thành cặp cân đối, tránh đơn độc, nếu theo số lẻ thì
thường là ba nhóm hoặc năm cây như cây cau kiểng, thiên tuế. Cây ăn trái
không trồng sát nhà vì dễ thu hút sâu bọ.
Bố trí cây xanh cân bằng âm dương
Tùy theo vị trí nhà, cách thức bố cục mặt bằng và cấu trúc nhà (cao hay
thấp tầng, rộng hay hẹp) cũng như quan hệ với nhà bên cạnh mà chọn loại
cây để trồng cho đúng chỗ. Cây cối luôn vươn về phía có ánh sáng nên
khoảng trống cho cây phải chừa đủ rộng, tránh cây vươn hoàn toàn sang…
nhà bên cạnh (do đất nhà mình ít) gây nhiều phiền toái (rụng lá sâu bọ
nhiều hay làm cầu nối dễ dàng cho đạo tặc leo trèo). Tốt nhất là “ăn cây
nào rào cây ấy”, nên trồng và mé nhánh tỉa cành sao cho gọn gàng. Thực
tế trong đô thị, cây trồng nhà ở đa số là cây tiểu cảnh, dàn leo hay
bonsai nên có thể kiểm soát được.
Như vậy khi chọn mua nhà đất, cần quan sát hướng của cây xanh so với nhà
mình. Nếu mặt trước nhà nhìn ra hướng nhiều ánh sáng và gió thì cây
trồng cần thưa thoáng để tăng tính Dương, như các cây kiểng thấp, cây
trồng chậu để dễ di chuyển thay đổi.
Ở hướng Tây và Tây Bắc tốt hơn là chọn cây chịu nắng và làm thêm dàn leo
để tránh bức xạ gay gắt. Nhà hướng Bắc hoặc Đông Bắc thì cây trồng nên
có lá màu sáng để phản xạ thêm ánh sáng, hoặc lá dày, thân chắc để ngăn
gió lạnh (như chuối, bàng, mật cật…) Về không gian sử dụng, nếu muốn
trồng cây tạo bóng mát làm chỗ nghỉ ngơi thư giãn thì nên chọn các hướng
có gió lành kết hợp cây với thảm cỏ.
Nếu muốn trồng hoa cảnh – bonsai thì nên bố trí kề cận hàng hiên, hành
lang, gần cửa sổ để tiện bề chăm sóc và thưởng ngoạn. Những cây mang
tính trang trí tôn nghiêm như vạn tuế, thiên tuế, trường sinh, bằng phi,
kim quất, bách tán… nên đặt tại vị trí trang trọng như trước sảnh, trục
chính của nhà, nhưng cần bố trí bồn hay chậu sao cho tránh gây va chạm
hàng ngày. Cây là dương, đón nhận ánh sáng và hút nước từ đất (âm thuỷ)
do đó nhìn cây xem được mạch đất tốt xấu chính là nhờ sự liên hệ Thủy
Mộc tương sinh. Cây xanh kề cận mặt nước thường là cây thấp (vườn rau,
vườn hoa) hoặc cây thân cao ít rụng lá (như cau, dừa nước).
Thông thường khi nhà có nhiều nét thẳng và vuông thì cây xanh, mặt nước
nên bố cục uốn lượn mềm mại. Về màu sắc cây cũng nên bổ sung, tương hòa
với màu sắc ngôi nhà, ví dụ cây lá màu sẫm nổi bật bên nhà màu sáng để
cân bằng lại. Trong trường hợp cây cối rậm rạp tạo nên nhiều mảng tối
thì vào ban đêm cần bổ sung đèn chiếu sáng, đèn pha sân vườn để giảm bớt
tính Âm.
Giảm xung hại nhờ cây xanh - mặt nước
Các
yếu tố gây xung hại cho nhà ở rất đa dạng và đôi khi khó nhận biết. Ví
dụ một lối vào đâm thẳng cửa chính (trực xung tiền môn), một cạnh tường
chéo hay cầu thang đi thẳng ra ngoài cửa… để khắc phục những xung hại
này, đa phần nhờ giải pháp Tọa Hướng (xoay mặt cửa mặt nhà) và che chắn
bằng cây xanh là hữu hiệu hơn cả. Như một cầu thang dẫn ra cửa chính có
thể xoay hướng sang bên, dùng cây xanh làm bình phong cản gió và tầm
nhìn xuyên thấu.
Hoặc cửa cổng thẳng hàng với cửa chính thì có thể giảm bớt trực xung bằng cách đặt kiểng che bên ít di chuyển.
Hồ nước hay bể cá, non bộ trước nhà còn là điểm tụ thủy và tiểu cảnh thú
vị nếu khéo sắp xếp, nên rất được ưa dùng trong nhà ở có sân vườn. Đối
với nhà phố hay chung cư, diện tích và khoảng trống thường không đủ để
làm hồ nước rộng và trồng cây lớn mà đặt non bộ trong nhà lại dễ gây ẩm
thấp. Vì thế chỉ nên dùng hồ cá vừa phải, hoặc những cây tiểu cảnh loại
nhỏ và mềm để chủ động sắp xếp và không gây va chạm nhiều trong quá
trình sử dụng, ví dụ một lu nước thả sen súng.
Khi sắp xếp cây bonsai – non bộ thường tuân thủ theo các thể truyền
thống (tam đa, tứ linh, ngũ hành, phụ tử…) kết hợp với đèn đá, tượng đá
để thể hiện biểu tượng vũ trụ quan thu nhỏ của triết học đông phương chứ
không đơn thuần chỉ là trang trí.